Birinci bölüm – Görsel Öğeler
Bu yazımızdaki konumuz “Renkli Fotoğrafta Kompozisyon”a klasik bir yaklaşımdır.
“Renkli Fotoğrafta Kompozisyon”, bu serinin temeli olan”Renkli Fotoğrafçılar İçin Renkler Teorisi” ile başlar.
Bu nedenle, “Kompozisyon”a girmeden önce, “Renkli Fotoğrafçılar İçin Renkler Teorisi” yazımı okumanızı öneririm.
Kısaca “kompozisyon”, bir fotoğrafta görsel öğelerinin estetik olarak yerleştirilmesi veya düzenlenmesi olarak tanımlanabilir.
Bir fotoğrafın kompozisyonunu başlıca iki kısımdan oluşur: “Görsel öğeler” ve “Kompozisyon ilkeleri”.
Fotoğraftaki görüntü, çeşitli görsel öğelerden veya öğelerin bileşiminden oluşur. Kısaca “görsel öğeler” bir fotoğraftaki görüntünün yapı taşlarıdır diyebiliriz. Bunları tanımlamak, bir sanat eseri olarak fotoğraf sanatını anlamanın bir yoludur.
Herhangi bir fotoğrafa baktığımız zaman, görüntüyü oluşturmak için, görsel öğelerin nasıl bir araya getirilerek fotoğrafı yapılandırdığını görürüz.
Kompozisyon ilkeleri ise, bu öğelerin nasıl uygulamasını gerektiğini öneren kuramsal çerçevelerdir. Fotoğraf sanatında kural yoktur ama bunlar, uzun yıllar deneyimlerden geçmiş, pek çok sanatçı tarafından kabul edilen pratik uygulamalardır.
Bir bütün olarak fotoğraftaki görüntüyü oluşturan ve yapı taşları olarak kabul edilen görsel öğelerin başlıcaları şunlardır:
· Nokta
· Çizgi
· Şekil
· Form
· Renk
· Tonalite
· Desen
· Doku
Fotoğrafı bir sanatçı gibi görmek için kompozisyonun görsel öğelerini tanımlamak ve anlamak çok önemlidir. Bir fotoğrafa sadece bir görüntü olarak bakmak yerine, o fotoğrafı farklı görsel öğelerin düzenlenmesi olarak görmeyi öğrenmemiz gerek.
Bu yazıda, her bir öğeyi kendi başına ve kompozisyonlarınızda nasıl kullanabileceğinize özet olarak değineceğiz. Şimdi bu görsel öğeleri sırası ile kısaca inceleyelim:
Noktalar:
Nokta, matematiksel olarak boyutları olmayan koordinatlardır. Biz fotoğrafçılar için “nokta” çoğu kez, fotoğrafın tamamına göre çok küçük olan, fakat dikkatin toplandığı, odaklanılan yerdir.
Çizgiler:
Fotoğrafta çizgi, uzayda hareket eden ve uzunluğu genişliğinden daha büyük olan bir nokta olarak tanımlanır. Bir başka değiş ile, çizgi, görüntü üzerinde hareket etmiş bir noktanın izi olarak tanımlanabilir.
Bir fotoğrafta birçok çizgi türü olabilir ve bunlar birçok şekilde tanımlanabilir:
Dikey; yatay; diyagonal; zig-zag; kavisli; ince; kalın; uzun; kısa; sürekli; gerçek; sanal vb.
Çizgiler, izleyicinin gözünü yönlendirir, yükseklik, hareket, sağlamlık, devamlılık gibi duygular uyandırır.
Şekiller:
Şekiller, çizgilerin ve kompozisyonun diğer öğelerinin oluşturduğu kapalı, iki boyutlu, düzlem alanlardır.
Şekiller üçgenler, kareler, dikdörtgenler, çokgenler vb. gibi geometrik veya insanlar, hayvanlar, ağaçlar ve doğada görülen diğer serbest biçimlerde(organik) olabilir. Organik şekillerin belirli, tanımlanmış parametreleri olmayabilir.
Fotoğraftaki şekiller, izleyicinin bir görüntüyü nasıl algıladığını kontrol eder. Sağlamlık ve denge gibi duygular uyandırır. Bir cismi iki boyutlu olarak tanımlayabilir.
Formlar:
Formlar, fotoğrafta üç boyutlu olarak algılanan kompozisyon öğeleridir.
Gerçek form üç boyutlu bir cisimdir. Fotoğraf iki boyutlu bir düzlem olduğu için, bir formun üçüncü boyutunu ancak perspektif, ışık-gölge, renk tonları vs. ile yanılsamalar yaparak gösterebiliriz.
Formlar, bir görüntüyü gerçeğe yakın hale getirir, çünkü izleyici objeye dokunabileceğini hisseder, onu üç boyutlu olarak algılar.
Renkler:
Renk, bir objenin ışığı yansıtması veya yayması yoluyla beynimizde üretilir. Sanatçılar renkleri farklı şekillerde yan yana yerleştirerek izleyicide çeşitli algılar uyandırabilirler.
Her rengin üç niteliği vardır:
1- Rengin bir ismi vardır; Kırmızı, yeşil, mavi gibi.
2- Rengin bir ışık değeri vardır; Bu rengin açıklığını veya koyuluğunu ifade eder.
3- Yoğunluk; Genellikle koyuluk veya donukluk ile ölçülür ve bir rengin gücünü, parlaklığını ifade eder.
Renkler bir kompozisyonun öğesi olarak veya bir görüntüde aksan olarak kullanılabilir.
Renkler arasındaki ilişkiler bir renk çarkı ile gösterilebilir. (Bkz: Renkli Fotoğrafçılar İçin Renkler Teorisi)
Işık Değeri/Tonalite:
Fotoğrafta ışık değeri, renklerin açıklığını veya koyuluğunu tanımlar. Biz bunu değişen kontrast seviyeleri ile algılarız. Pratikte “ton veya tonalite” değimi ile ifade edilir.
Bir ışık değeri ölçeği (skala), en koyu olan, yüzde-yüz doymuş renkten, en açık olan beyaza kadar tüm ton aralığını kapsar. Değerler bir ölçekte birbirine ne kadar yakınsa, o kadar daha az kontrast görürüz.
Aşağıdaki ışık değeri ölçeğinde yüzde-yüz doymuş mavi rengin %10’ar beyaz katılarak en son % 100 beyaz haline gelmesi görülmektedir. Bu ölçek diğer renklere de uygulanabilir.
Işık değeri, fotoğrafta ruh halini veya duyguları da etkiler.
Desenler:
Desenler, bir fotoğrafta tekrarlanan öğelerdir. Çizgiler, şekiller veya renkler gibi görsel öğelerin tekrarı ilginç fotoğraflar oluşturabilir.
Desenler bir fotoğrafın ana konusu olabilir veya fotoğrafın genel kompozisyonunu geliştirmek, güçlendirmek için kullanılabilir.
Mekan:
Dalın kapladığı alan “pozitif alan”dır. Dalın kapladığı alanın dışında kalan, siyah alan “negatif alan” dır.
Fotoğrafta mekan, marjlar arasında kalan tüm alandır ve bir düzlemdir.
Pozitif mekan veya negatif mekan olarak iki ayrı nitelikte algılanır.
Pozitif mekan, fotoğrafın içerikle dolu alanları, negatif mekan ise aradaki boşluklardır.
Doku:
Doku, bir yüzeyin dokunsal niteliklerini ifade eder.
Fotoğrafta dokuyu, bir objenin yüzeyinin nasıl göründüğü veya dokunulunca algılanacak hissi sanal olarak ışık-gölge veya ton farkları ile belirtebiliriz.
Dokuyu tanımlayan bazı kelimeler; pürüzlü, pürüzsüz, yumuşak, sert, kabarık vs. olabilir.
Buraya kadar anlattıklarımız fotoğraflarınızda iyi bir kompozisyon oluşturmak için kullanılan başlıca görsel öğelerin tanımlarıdır.
Deklanşöre basmadan önce bu görsel öğelerin her birinin fotoğraflarınızdaki anlama veya duyguya nasıl katkıda bulunacağını düşünün.
AKIN ÖKTEM
Yirminci asrın ilk yarısında, Karadeniz Ereğli’de doğdu. Emekli kimya mühendisi.
Mühendislik hayatı dışında, fotoğraf sanatı ile de ilgilenen Akın Öktem, fotoğrafa güzel sanatların bir dalı olarak yaklaşır.
Renklere karşı açıklanamaz bir takıntısı var. Renkler çeşitli duygular uyandırır, tonlarının derinliği ve uyandırdıkları duygular farklıdır.
Onun için renkler sadece yaşamın bir parçası değil, aynı zamanda yaşamın kendisidir,
kendini ifade etmenin ve etrafımızdaki dünyayı anlamanın bir yoludur bu.
Her şeyde sebep ve mantık arar. Şimdi de “fotoğraf ve nöroestetik” konusunda bilgi edinmeğe çalışıyor.
Vakti zamanında, birkaç kamera kulübünde kuruculuk, yöneticilik ve yarışma hakemliği yaptı. Çeşitli karma sergilere katıldı, dereceler aldı. Bir çok kamera kulübünde ve okulda, renk teorisi ve fotoğraf kompozisyonu üzerine ders verdi, söyleşi ve sunum yaptı.
Halen USA’da yaşıyor.
Bize Ulaşın