Güney Kore sinemasının önemli ismi Kim Ki-duk geçtiğimiz günlerde COVID-19 nedeniyle hayatını kaybetti. Kim Ki-duk hakkında çok şey yazılabilir. Elli dokuz yaşında yaşama veda eden yönetmenin filmografisinde otuz üç film var. Çoğunun senaryosu kendisine ait. Sinema eğitimi almayan, tam bir alaylı olan ünlü yönetmenin Cannes, Venedik, Berlin, Locarno, Karlovy Vary, San Sebastian gibi bir çok festivalden ödülleri bulunuyor.
2004 yılında Samaria filmi ile Berlin Uluslararası Film Festivali’nden En İyi Yönetmen ödülünü almıştı. 2007’de Soom filmi ile Altın Palmiye’ye aday olmuştu. 2011 yılında ise Arrigang filmiyle Cannes Film Festivali’nde Belirli Bir Bakış ödülünü kazanmıştı. Edebiyat dünyamız cinsel taciz haberleriyle sarsılırken ünlü yönetmenin de bu konuyla adının çokça anıldığından bahsedebiliriz, bu konudaki haberleri bir kez daha hatırlamak adına tekrar yazabiliriz, en iyi Kim Ki-duk filmlerinden bahsedebiliriz, sinemaya nasıl başladığından bahsedebiliriz…
Bir yönetmeni anmak için bana göre en iyi yol onun yaptığı iş üzerine konuşmak. Bu yüzden Kim Ki-duk anması için ilk aklıma gelen filmi Boş Ev’den (3-Iron/Bin –Jip) bahsetmek istiyorum. Diğer tüm konular onunla birlikte geçmişte kaldı. Filmleri hep izlenecek, hep bizimle olacak. Belki her izlediğimizde o günkü ruh halimize göre farklı düşüncelere kapılacağız, yorumlarımız farklı olacak.
Boş Ev‘lerde görülen düşler
Boş Ev filmi izleyiciye bir film izlerken düş kurmak konusunda izin veren bir film. Tıpkı yönetmeninin de bir söyleşide söylediği gibi;
Karakterlerin ilişki kurmak için konuşması gerekli değildir ama gerçekten izleyiciyi boşlukları doldurması için zorlamak bir stratejidir. Böylece film boyunca izleyiciler, ben ne derdim hayaliyle kendi diyaloglarını, sessizlik olduğunda filme katarlar.
Yönetmenin bu tercihi, hayal kurmayı, filmi izlerken düşünmeyi seven izleyiciler için iyi bir yöntem. Kim Ki-duk hikâye anlatmayı, hikâye kurmayı sevdiğini ama okuluna gitmediği için yazar ya da yönetmen olabileceğini düşünmediğini söylüyor. Paris’teyken formel eğitimden geçmemiş birçok insanla tanışıp ülkesine döndükten sonra belki yapabilirim diyerek senaryo yazmaya başlamış. Bunlar bana Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak ve birçok kısa filmiyle tanıdığımız Ahmet Uluçay’ı hatırlatıyor.
İnsanları izlemeyi, incelemeyi seven ve kendi hikâyelerini yarattığını söyleyen yönetmeni Boş Ev filmini çekmeye iten düşünce neydi acaba? Bu soruyu bir söyleşide şöyle açıklıyor:
Bu filmle ilgili ilk fikrin doğuşu çok basitti. Anahtar deliğini kapatan bir ilan gördüm. Anahtarımı sokmak için onu oradan almalıydım ve düşündüm ki bu bir hırsız için hangi evin uzun zaman boş kaldığıyla ilgili bir işaret olabilir. Böyle basit bir fikirle başladım. Filmi yapmaya başlayınca hayalet, varlık ya da yokluk arasında bir yerlerde olanı- sınırda olanı- keşfetmek istedim yani görünmezlik üzerine bir deneme yapmak istedim. Gerçekten yüz seksen derecede olduğu gibi, görünenin insani çizgisini keşfetmek istedim ve bir insan görünmez olabilmek için o görünenin dışında kalabilir mi?
Boş Ev filmini izlerken ev üzerine düşüncelere dalıyorum. Yönetmen Boş Ev filmini yaparken varoluşsal sorularla ilgilenmiş, yaşam nedir, insan nedir ve bütün bunların anlamı nedir gibi. Yaşadığımız dünya gerçek mi değil mi, burada ne yaptığımızı nasıl anlayabiliriz gibi. İzleyicinin tartışmaya açık sorularla gelmesi ise istediği bir durum. Öyleyse kafamdaki sorulara geçebilirim.
Boş Ev filmini izlediğimden bu yana ev üzerine düşünüyorum.
Evin tanımı nedir? Bir evi ev yapan nelerdir? Yaşadığımız evlerde bulunan eşyaların hepsine gerçekten ihtiyacımız var mı? Ya da sahip olduğumuz tüm giysilere… Bu kadar çeşitli olması gerekir mi? Daha azla yaşamak mümkün değil mi?
Bu sorularla birlikte bir başka film aklıma geliyor. 2015 yapımı, Nicholas Hytner’in The Lady In The Van isimli filmi. Filmde karavanda yaşayan yaşlı bir kadını izleriz. Maggie Smith’in muhteşem oyunculuğunu anmadan geçemeyeceğim. Mary Shepherd bahçeli evlerden oluşan, evlerinden anladığımız kadarıyla zenginlerin yaşadığı bir semtte tüm çeri çöpüyle bir karavanda yaşamaktadır. Onun evi orasıdır. Evi ev yapanlar nelerdir? Boş Ev filminin kadın karakteri için şık mobilyalarla donatılmış ev gerçekten ev midir ? Benim evim, benim bahçem… Sahip olmak… Eşyalara sahip olmak, insanlara sahip olmak… Sahiplik… Sahiplikle gelen ötekileştirme. Tıpkı mahalle halkının Bayan Shepherd’a yaptığı gibi.
Ev kendini güvende hissettiğin yerse sokakta yaşayan bir insan için güvenilir yer neresidir? Onun evi bedeni midir? Filmdeki kahramanımız tanımadığı insanların evlerinde yaşayabilen birisi. Sürekli ev değiştiriyor. Onun varlığı mülksüzlüğü, sahip olmamayı hatırlatıyor. Her girdiği evde kendi eviymiş gibi yaşayabiliyor. Bir gün gene kendi taktiği ile girdiği evde bir kadına rastlıyor. Bundan sonrası yönetmenin hayalle gerçek arasında gidip gelme meselesiyle devam ediyor.
Kadının hayatı hakkında ipuçlarını yönetmen bize evdeki fotoğraflarla veriyor. Kadının hikâyesini oluşturmak tamamen izleyiciye kalmış. Bu kadın değişmek isteyen bir kadın olarak okunabilir. Zira bunun ipuçları filmde var. Eski varlığını yok etmek, yeni bir hayata geçmek istiyor izlenimini uyandırıyor. Eve giren genç adam bunun için bir motivasyon kaynağı ya da araç olabilir. Kadının maddi olarak her şeyi var ama mutlu değil.
Burada başka bir soru akla geliyor; mutlu olmak için neler gerekir?
Her bireyin mutluluk tanımı farklı. Kocası olduğunu düşündüğümüz adamdan şiddet gören bir kadının bu hayata devam etmek istememesi gerekir ama dünyada bu şekilde yaşayan binlerce kadın var. Tekrar sahiplik konusunda dönersem güzel bir eve, arabaya sahip olan adam karısına da sahip olduğunu ve ona her istediğini yapabileceğini hatta şiddet de uygulayabileceğini düşünüyor.
Her ne kadar görsel estetik açısından farklı olsalar da Boş Ev’in hayalle gerçek arasında gidip gelen âşıkları Wong Kar Wai’nin In The Mood For Love filmindeki âşıkları hatırlatıyor. Her iki filmde de iki insanın birbiriyle anlaşması için kelimelerin gücünden çok duygulara yer var.
Yönetmen bu filmin ülkesi için toplumsal bir eleştiri olmadığını söylüyor. Daha çok dünyanın herhangi bir ülkesinde yaşanabilecek insani durumlara ilişkin bir film Boş Ev.
Filmin son sahnesi ve perdede beliren yazı yönetmenin hayalle gerçek arasında gidip gelen yaklaşımına vurgu yapıyor. Sıfırı gösteren bir tartı üzerinde iki kişi:
Bize Ulaşın