Uzun Pozlama İpuçları-2

Mavi Saat Fotoğrafı Nasıl Çekilir?

Güneşin batmasının ardından ya da doğmasından önce (ufuk çizgisinin 4 ila 8 derece altında bulunduğu dönemde) oluşan ve gökyüzünün gece mavisi, koyu mavi (ya da bazen ‘parlament mavi’ denen) renge büründüğü zaman dilimine mavi saatler denir.

Mavi saatin oluşumu güneşin ışıklarının bu açıyla atmosferden süzülerek geçtiği esnada mavi tonların ağırlık kazanmasına bağlanabilir. Fotoğrafçıların çok sevdiği bu saatte çekilen fotoğraflarda, gökyüzünden gelen ışıkla halen yeryüzü az da olsa aydınlanıyorken, örneğin şehir ışıklarının yanmaya başlaması ve doygun bir maviye sahip bir gökyüzü etkileyici fotoğraflara ulaşmayı mümkün kılar. Bulutsuz bir gökyüzü tekdüze gözükse dahi masmavi doygun tonuyla fotoğrafı cazip kılarken, hafif bulutlu bir gökyüzü, hareket eden bulutlar değişik tonlarla birlikte fotoğrafa katkı yapar.

Mavi Saat Nedir ve Nasıl Oluşur? 

Geçen yazıda gündüz saatlerinde uzun pozlama yapmak için gerekli olan ND filtrelerin kullanımını ve bu tür fotoğrafların çekimine dair ipuçlarını paylaşmıştık. Üç bölümlük yazı dizimizin ikincisinde ise filtre kullanımının önemini kısmen de olsa yitirdiği mavi saatlerde uzun pozlama yapmanın detaylarından bahsedeceğiz. 

Mavi saat yaklaşık olarak gün batımının 30-40 dakika sonrasında gerçekleşir ve ismi gibi bir saat sürmez. Ülkemizin bulunduğu enlemde mavi tonun en etkin olduğu süre genelde en fazla 20-30 dakika kadardır ve güneye inildikçe kısalır. Aynı şekilde mevsimlere göre de bu süre uzar ve kısalır. Güneşin dik olduğu mevsimlerde mavi saat daha kısa sürer. Mavi saatin tam olarak ne zaman başlayacağı ve biteceğini ölçen telefon uygulamaları ve web siteleri mevcuttur.

Fotoğraf Hangi Yöne Doğru Planlamalı?

Gün doğumunda daha önce aydınlanan yön doğu olduğu için bu yönde kadraj oluşturduğunuzda daha önce mavi saat yakalama şansınız olacaktır. Gün batımında da, aynı şekilde erken kararan yön doğu olduğu için mavi tonu daha erken bulacaktır. Bu nedenle, mekan ve kadrajlar elverişliyse fotoğrafçıların doğu yöndeki kadrajlarla başlayıp, batı yönüyle devam etme imkanı bulunmaktadır. O nedenle çekim öncesi planlama ve hatta keşif çok önem kazanmaktadır. Ancak güneşin battığı ya da doğduğu yönde bulut olması, o yönün de erken kararmasına yol açıp bu süreci farklılaştırabilir.

Mavi Saatte Ne Çekilir?

Sorunun doğru bir cevabı yok. Ancak ağırlıklı olarak şehirler ön plana çıkar, tarihi binalar, köprüler, şehrin genel silüeti en çok kullanılan konu başlıklarıdır. Bunun nedeni de ortam ışığı olmasının yanında suni ışıklandırmanın da olması ve fotoğrafa çok farklı etkiler katmasıdır. Örneğin noktasal ışık kaynakları, kullandığımız lens diyaframının da kısık olmasının etkisiyle yıldız etkisi oluşturarak çarpıcı görsel oluşumuna katkıda bulunurlar.

Gökyüzünde oluşacak doygun mavi tonlarla kontrast oluşturacak renklere sahip manzaralardan, deniz kıyılarından da çok çarpıcı mavi saat fotoğrafları çıkmaktadır. Denemekte sınır yoktur, mavi gökyüzünün yakışacağı her şey çekilebilir.

Mavi Saat Fotoğrafı İçin Hangi Ekipmanlar Gereklidir?

• Manuel moda sahip bir fotoğraf makinası
• Kadrajınıza göre oldukça geniş bir lens aralığı kullanılabilir. Bir şehir manzarasında geniş açı olabileceği gibi, ön plana çıkarmak istediğiniz bir tarihi bina, anıt ya da herhangi bir başka obje için tele lens de kullanılması yaygındır.
• Sağlam bir tripod her uzun pozlamada olduğu gibi burada da şarttır. 
• Uzun pozlama pilleri çabuk bitirir, bu nedenle dolu ve yedek piller ve hafıza kartı
• Mavi saat başlangıcı için Polarize filtre; eğer süreyi zorlamak istiyorsanız 2-3 stopluk ND filtreler
• Uzaktan kumanda (shutter) kablosu ya da uzaktan kumanda

Filtre Kullanımı ve Işık İzleri

Gündüz ND filtre ile uzun pozlamada olduğu gibi ışığı kısmak şart değildir. Hatta tam tersine ışık azaldığından ve mavi saat çekilecek süre az olduğundan polarize filtreden kaynaklanacak 1.5-2 stopluk ışık kesintisi dahi çekim süresini uzatacaktır. Bu sebeple çekebilecek fotoğraf adedi azaltacaktır.

Eğer mavi saatle birlikte su, bulut, araç ışıkları gibi hareket eden nesnelerin bırakacağı ışık izleri ve süre kullanımı önemliyse; polarize filtre ve/veya 2-3 stopluk ND filtreler, ya da gökyüzü ışığını kısmak için ‘gradual’ (kademeli) ND filtreler kullanılabilir.

Fotoğraf Makinesinin Ayarları Nasıl Olmalıdır?

• Netlik: Şehir ışıklarının da olduğu ortamda netlik yapma sıkıntısı yoktur. O nedenle fotoğraf makinanın otomatik netlikte bırakılarak kadraj değişikliklerinde netlik tekrar yapılabilir. Ancak doğada şartlar daha farklıdır. Işık kaynağının olmaması ve kontrastın düşük olması netlik konusunda zorluk çıkarabilir; henüz ışık azalmadan netlik yapmanız gerekebilir. 
• Diyafram: Diyafram öncelikli çekim modunda arzu edilen alan derinliği etkisine göre bir diyafram belirlenebilir. Ancak tercih diyaframın en keskin olduğu aralıkta olmalıdır. Mavi saatle birlikte statik olmayan bir nesne kadrajınızda ışık izi bıraksın isteniyorsa diyafram 11-16 aralığına kısılabilir. Öte yandan sokak lambalarının çevresinde yıldız şeklinde bir etki isteniyorsa, 22 diyafram çarpıcı sonuçlar verebilir. Mavi saatin kısıtlı süresi içerisinde her fotoğraf çektiğinizde ışık azalacak ve enstantane değeri uzayacaktır. Bir süre sonra 30 saniye üzerine çıkıldığında ya diyaframı açarak dengeleme yapmanız, ya da süreyi hesaplayarak bulb/time modunda çekmeniz gerekecektir.
• Uzun Pozlama Kumlanma Giderici (LERN)): Bu ayar açıksa örneğin 30 saniyelik bir pozlama yapmanızın ardından bir o kadar da kumlanma azaltma işlemi için beklemeniz gerekir. Canon gibi bazı kameralarda bu süreyi beklemeden tekrar fotoğraf çekme imkanı olsa da, çekebileceğiniz fotoğraf sayısı da kısıtlı olacaktır. O nedenle süreyi nasıl kullanmak istediğinize göre bu ayarı açıp kapatabilirsiniz. 
• ISO: Normal şartlarda uzun pozlamada, yıldız çekimi hariç ISO artırmak gereksiz gibi gelebilir, ancak şöyle bir örnekle açıklarsak ISO bazı durumlarda yükseltilebilir: Diyaframı yıldız etkisi almak için f/16-22 aralığında kullanıyorsunuz, ışığın da azaldığı durumda süre 30 saniye üzerine çıkıyor, bu durumda ISO’yu 100 yerine 200 kullanarak pozlama süresini yarıya, hatta 400 kullanarak 4’de birine düşürmek mümkün. Çekmek istediğiniz farklı kadrajlar varsa diyaframı açmak yerine ISO’yu yükselterek süreyi daha ekonomik kullanabilirsiniz.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Yandan gelen ya da kadraja belli bir açıyla giren güçlü sokak ışığı lens içi yansımaya (Flare) ve istenmeyen etkilere yol açabilir. O nedenle lensin önünde kulandığınız UV filtreyi bile çıkarmanız ve parasoley kullanmanız faydalı olacaktır. Kamera ile ışık kaynağı arasına gövdenizle konumlanmanız ya da lense gele ışığı elle kesmeniz de işe yarayabilir, tabii kadraja girmemek şartıyla.
• Eğer makinanızda mevcutsa deklanşöre basıldığında aynanın kaldırılıp sonra çekimin yapıldığı modu kullanabilirsiniz. Aynanın titreşiminin bile yarattığı olumsuz etkiye inanamayacaksınız.
• İyi bir shutter kablosu yerine iyi bir uzaktan kumanda, ya da 2 saniyelik timer modu kullanabilirsiniz.
• Mutlaka RAW çekin, çekim sonrası editing işlemlerinde asgari kayıpla çalışma imkanınız olacaktır.

Diğer Mavi Saatler fotoğrafları için:

Not: Bu yazı ilk olarak Ağustos 2020’de Fotoğraf Dergisi‘nde yayınlandı.